Ober war dro
PETRA EO UR C’HELCH YAC’HAAT d’ar YEZH (KYY) ?
Ar c’helc’hioù Yac’haat d’ar Yezh “Ober war dro” zo ur programm awenet gant Kelc’hioù Komz, ar Sistmoù ha kelc’hioù Restauratifs© ijinet gant Dominic Barter, ar NonViolent Communication© (NVC) pennaennoù, pratikoù stummañ, aesaat ar strolladoù & c’hoarioù, c’hoarioù ha Sofrologiezh evit sikour :
Les Cercles ont été développés au sein de l’Institution Endangered Lanuages Project (ELP) lors du séminaire “Ready to Revitalize”. ELP met en place des collaborations internationale de soutiens, valorisations, documentations des Langues en Danger.
Ar pal eo adkevreañ gant ul lodenn tost ac’hanomp hon-unan, digeriñ un nor nevez, kaout un tamm puzzle nevez eus hon identelezhioù.
“Ober war dro” e vez implijet e brezhoneg pa zo kaoz eus diwall bugale, ger-ha-ger “kelc’hiañ”. Setu ar pezh a rankomp kaout pa vez komzet eus hor yezhoù henvroat, divroidi pe minorelezhioù dre sinoù.
Diorroet eo bet ar raktres-mañ gant harp Raktres ar Yezhoù en Arvar (Endangered Languages Project – ELP) e-barzh ar Staj “Ready to Revitalize” (Prest da adsevel). ELP zo ur c’henlabour dre ar bed a-bezh evit kreñvaat ar yezhoù en arvar.
Evit ar brezhoneg e oa bet savet ar protokol-se da gentañ met gallout a ra bezañ ledanaet er bed a-bezh da bep minorelezh yezhel, pe e vefe a orin henvroat, enbroet pe LSF. Gallout a ra bezañ azasaet ha troet ar protokoloù e forzh peseurt yezh.
Ar sifroù diwezhañ evit ar brezhoneg (koulz hag ar gallaoueg, yezh Breizh all) a ziskouez un digresk buan-tre a yezherien.
E gwirionez e fell d’ar C’helc’hioù yac’haat ar yezhoù “Ober war dro” adkempenn met ivez harpañ argerzhioù etrevroadel adsevel ar yezhoù. Unan eus nerzhioù lusk ar programm eo bezañ gouest da skoazellañ ar gerent a ziviz deskiñ o yezh hêrezh evit treuzkas anezhi d’o bugale. Fellout a ra dezhañ adkrouiñ yezherien orin ha dre-se divyezhek e lec’hioù m’emañ ur yezh en arvar spontus, en arvar, gwasket, pe enbroet, hag e-lec’h ma striv ar yezherien da virout o gwirioù & o identelezh yezhel ha sevenadurel.
Neuze, ar C’helc’hioù yac’haat ar yezh a ya d’ober ul lodenn eus ur raktres brasoc’h : “1000 Familh, 1000 Huñvre”, awenet gant ar raktres bet implijet e Zeland-Nevez gant kumuniezhioù Māori anvet “Kotahi Mano Kāika, Kotahi Mano Wawata” ha kroget e 2000 ur prantad ouzhpenn 25 vloaz gant mennozh adlakaat “Te Reo Māori” (ar māorieg) da 1000 familh. E miz Genver 2025 e oa aet an niver hollek kalz ouzhpenn 1000 familh, tro-dro 1500 familh.
Ar c’helc’hioù komz a zo ostilhoù galloudus evit al liammoù, ar c’hemennadennoù hag ar justis etre an dud, a zo anezho abaoe an amzer gozh en darn vrasañ eus ar sevenadurioù dre ar bed.
Ar stumm kelc’hiek ha didermen a laka war-sav ar soñj dic’houest e vez gant pep hini ar memes plas hag ar memes doujañs evit an holl, o tistrujañ dre arouez ar soñj a urzhaz. Diskouezet en deus ar bredoniezh sokial e c’hall ar c’hefluniadur-se ober an eskemmoù gwellañ ha dre-se an eskemmoù frouezhusañ.
Awenet eo ar C’helc’hioù Yac’haat d’ar Yezh gant “Kommision ar Gwirionez hag ar C’henemglev” (Truth & Reconciliation Commission) e Bro Ganada dalc’het etre 2010 ha 2015 e-barzh kumuniezhioù kanadianed henvroat gant tud chomet bev er skolioù-lojañ :
Awenet e oa bet gant ar memes argerzh a oa bet dalc’het a-raok e Suafrika gant Desmund Tutu & Neslon Mandela. : https://www.justice.gov.za/trc/
Er bed a-vremañ e vez implijet ar c’helc’hioù etre ar c’henseurted en un niver kreñvañ a zoareoù a fell dezho sikour an dud da dresañ, da emdreiñ pe da cheñch o emzalc’h dre ar c’hehentiñ a zegasont hag ivez dre an dieubidigezh emouezhel a c’hell ar selaou empatiek krouiñ.
Amañ, ar strollad eo a zegas e sell hag e vadelezh d’an hinienn evit sikour e gresk. Gouzout a reomp bremañ eo an empatiezh un elfenn bouezus evit reizhañ an empenn e-barzh an dud goude an droug-spered.
N’eus hud ebet all eget bezañ gouest da yac’haat ar re vev gant an nerzh a liamm ac’hanomp holl : ar garantez gant ul L bras. Ar seurt a sioula, a zouj, a selaou hag a dres, a liamm ac’hanomp an eil ouzh egile.
Ar c’helc’h a zo diwar-benn kemer an amzer da selaou istorioù, doujañ da bep hini ha da bep hini evel m’emaint, gant an holl fromoù ha reaktadennoù a zeu war wel.
Pal Kelc’h Yac’haat d’ar Yezh “Ober war dro” eo digeriñ un endro ma c’hallo an dud displegañ o istorioù, o santimantoù, o emzalc’hioù, ar pezh o deus santet pa n’o deus ket resevet ar yezh pe o vezañ rediet d’he dilezel (sevenadur ar skol, feulster pe kastizoù, mezhekaat pe difenn, dilec’hiañ liammet ouzh goulennoù a-zivout an dreistbevañ, h.a.), a c’heller lavarout d’an holl. neuze lavarit.
Ur C’helc’h Leun a vez dalc’het e-pad 3 Emvod disheñvel a meur a eurvezh, devezh pe sizhunvezh diouzh ezhommoù ar frammoù degemer, hag a bad etre 2 ha 4 eurvezh diouzh an niver a gevredidi.
An 3 Sesion o deus pep hini ur gefridi disheñvel met heuliañ a reont un hent resis-kenañ evit magañ al liamm gant ar yezh(où) a fell deomp labourat warni :
Anavezout a reomp ezhommoù n’int ket bet diskoulmet en hon istor yezhel. Kartennoù kehentiñ hep feulster a zo e-touez an ostilhoù implijet. Gallout a reomp goulenn skoazell e kement mare e-pad ar c’hentelioù ma vez ezhomm. Kinniget e vez ur prantad Surentez ar C’helc’h e penn kentañ pep dalc’h evit krouiñ un endro sur evit an holl gevredidi.