Yac’haat ar Yezh
PETRA EO UR C’HELCH YAC’HAAT d’ar YEZH® ?
Ar c’helc’hioù Yac’haat d’ar Yezh® zo ur programm awenet gant Kelc’hioù Komz, ar Sistmoù ha kelc’hioù Restauratifs ijinet gant Dominic Barter, ar NonViolent Communication (NVC) pennaennoù, pratikoù stummañ, aesaat ar strolladoù & c’hoarioù, c’hoarioù ha Sofrologiezh evit sikour :
Savet eo bet ar C’helc’hioù e-barzh Raktres ar Yezhoù en arvar (ELP) e-pad ar c’hentelioù “Prest da adsevel”. ELP a grou kenlabour etrebroadel evit skoazellañ, brudañ ha teuliañ ar yezhoù en arvar.
Ar pal eo adkevreañ gant ul lodenn tost ac’hanomp hon-unan, digeriñ un nor nevez, kaout un tamm puzzle nevez eus hon identelezhioù.
“Ober war dro” e vez implijet e brezhoneg pa zo kaoz eus diwall bugale, ger-ha-ger “kelc’hiañ”. Setu ar pezh a rankomp kaout pa vez komzet eus hor yezhoù henvroat, divroidi pe minorelezhioù dre sinoù.
Diorroet eo bet ar raktres-mañ gant harp Raktres ar Yezhoù en Arvar (Endangered Languages Project – ELP) e-barzh ar Staj “Ready to Revitalize” (Prest da adsevel). ELP zo ur c’henlabour dre ar bed a-bezh evit kreñvaat ar yezhoù en arvar.
Evit ar brezhoneg e oa bet savet ar protokol-se da gentañ met gallout a ra bezañ ledanaet er bed a-bezh da bep minorelezh yezhel, pe e vefe a orin henvroat, enbroet pe LSF. Gallout a ra bezañ azasaet ha troet ar protokoloù e forzh peseurt yezh.
Ar sifroù diwezhañ evit ar brezhoneg (koulz hag ar gallaoueg, yezh Breizh all) a ziskouez un digresk buan-tre a yezherien.
E gwirionez e fell d’ar C’helc’hioù yac’haat d’ar yezh® adkempenn met ivez harpañ argerzhioù etrevroadel adsevel ar yezhoù. Unan eus nerzhioù lusk ar programm eo bezañ gouest da skoazellañ ar gerent a ziviz deskiñ o yezh hêrezh evit treuzkas anezhi d’o bugale. Fellout a ra dezhañ adkrouiñ yezherien orin ha dre-se divyezhek e lec’hioù m’emañ ur yezh en arvar spontus, en arvar, gwasket, pe enbroet, hag e-lec’h ma striv ar yezherien da virout o gwirioù & o identelezh yezhel ha sevenadurel.
Neuze, ar C’helc’hioù yac’haat ar yezh® a ya d’ober ul lodenn eus ur raktres brasoc’h : “Daeadenn ar 1000 Familh“, awenet gant ar raktres bet implijet e Zeland-Nevez gant kumuniezhioù Māori anvet “Kotahi Mano Kāika, Kotahi Mano Wawata” ha kroget e 2000 ur prantad ouzhpenn 25 vloaz gant mennozh adlakaat “Te Reo Māori” (ar māorieg) da 1000 familh. E miz Genver 2025 e oa aet an niver hollek kalz ouzhpenn 1000 familh, tro-dro 1500 familh.
Ar c’helc’hioù komz a zo ostilhoù galloudus evit al liammoù, ar c’hemennadennoù hag ar justis etre an dud, a zo anezho abaoe an amzer gozh en darn vrasañ eus ar sevenadurioù dre ar bed.
Ar stumm kelc’hiek ha didermen a laka war-sav ar soñj dic’houest e vez gant pep hini ar memes plas hag ar memes doujañs evit an holl, o tistrujañ dre arouez ar soñj a urzhaz. Diskouezet en deus ar bredoniezh sokial e c’hall ar c’hefluniadur-se ober an eskemmoù gwellañ ha dre-se an eskemmoù frouezhusañ.
Awenet eo ar C’helc’hioù Yac’haat d’ar Yezh® gant “Kommision ar Gwirionez hag ar C’henemglev” (Truth & Reconciliation Commission) e Bro Ganada dalc’het etre 2010 ha 2015 e-barzh kumuniezhioù kanadianed henvroat gant tud chomet bev er skolioù-lojañ :
Awenet e oa bet gant ar memes argerzh a oa bet dalc’het a-raok e Suafrika gant Desmund Tutu & Neslon Mandela. : https://www.justice.gov.za/trc/
Er bed a-vremañ e vez implijet ar c’helc’hioù etre ar c’henseurted en un niver kreñvañ a zoareoù a fell dezho sikour an dud da dresañ, da emdreiñ pe da cheñch o emzalc’h dre ar c’hehentiñ a zegasont hag ivez dre an dieubidigezh emouezhel a c’hell ar selaou empatiek krouiñ.
Amañ, ar strollad eo a zegas e sell hag e vadelezh d’an hinienn evit sikour e gresk. Gouzout a reomp bremañ eo an empatiezh un elfenn bouezus evit reizhañ an empenn e-barzh an dud goude an droug-spered.
N’eus hud ebet all eget bezañ gouest da yac’haat ar re vev gant an nerzh a liamm ac’hanomp holl : ar garantez gant ul L bras. Ar seurt a sioula, a zouj, a selaou hag a dres, a liamm ac’hanomp an eil ouzh egile.
Ar c’helc’h a zo diwar-benn kemer an amzer da selaou istorioù, doujañ da bep hini ha da bep hini evel m’emaint, gant an holl fromoù ha reaktadennoù a zeu war wel.
Pal Kelc’h Yac’haat d’ar Yezh “Ober war dro” eo digeriñ un endro ma c’hallo an dud displegañ o istorioù, o santimantoù, o emzalc’hioù, ar pezh o deus santet pa n’o deus ket resevet ar yezh pe o vezañ rediet d’he dilezel (sevenadur ar skol, feulster pe kastizoù, mezhekaat pe difenn, dilec’hiañ liammet ouzh goulennoù a-zivout an dreistbevañ, h.a.), a c’heller lavarout d’an holl. neuze lavarit.
Ur C’helc’h Leun a vez dalc’het e-pad 3 Emvod disheñvel a meur a eurvezh, devezh pe sizhunvezh diouzh ezhommoù ar frammoù degemer, hag a bad etre 2 ha 4 eurvezh diouzh an niver a gevredidi.
An 3 Sesion o deus pep hini ur gefridi disheñvel met heuliañ a reont un hent resis-kenañ evit magañ al liamm gant ar yezh(où) a fell deomp labourat warni :
Anavezout a reomp ezhommoù n’int ket bet diskoulmet en hon istor yezhel. Kartennoù kehentiñ hep feulster a zo e-touez an ostilhoù implijet. Gallout a reomp goulenn skoazell e kement mare e-pad ar c’hentelioù ma vez ezhomm. Kinniget e vez ur prantad Surentez ar C’helc’h e penn kentañ pep dalc’h evit krouiñ un endro sur evit an holl gevredidi.